Van droom naar werkelijkheid
“Samen eten werkt beter dan een voorlichtingsfolder”
Samen werken aan gezondheid. De GGD doet dat het liefst zo dicht mogelijk in de buurt van inwoners, met alle lokale partners die hierin een rol kunnen spelen. In Tiel, Culemborg, West-Betuwe en Maasdriel ontwerpen professionals samen met inwoners een gezonde aanpak voor hun gemeente. In Nijmegen werken kinderen samen met restaurants aan gezonde kindermenu’s. Zomaar enkele voorbeelden.
“Doel van dit project is om te leren van elkaar.”
Ontdekkingstocht
“Creativiteit is heel belangrijk als je iets wilt overbrengen”, betoogt Renata Koning. Als inwoonster van Tiel denkt ze mee over een gezonde aanpak voor de gemeente. “Het gaat er niet zozeer om wat je de mensen vertelt, maar hoe je de mensen bereikt.” Met haar werkgroep maakt ze deel uit van het project Samen leren voor gezond gewicht Rivierenland. Hoofddoel van dit project is om met een mix van (creatieve) interventies een gezonde leefstijl en gezond gewicht te bevorderen in de deelnemende gemeenten. “In het begin dacht ik ‘wat vaag’. De manier waarop we nadenken over een aanpak is echt anders dan anders. Maar al snel vond ik het ook grappig en bijzonder wat het oplevert. We begonnen bijvoorbeeld met een afbeelding van een lange weg, waarop we onze dromen konden plaatsen en onze ideeën over de manier waarop we dit wilden bereiken. Het is echt een ontdekkingstocht met elkaar.”
Samen leren
Iedere deelnemende gemeente heeft een werkgroep, bestaande uit 2 inwoners en circa 8 professionals, onder meer beleidsambtenaren, diëtisten, huisartsen en buurtsportcoaches. Ook doet er een gezondheidsmakelaar van de GGD mee. Deze is de aanjager van de groep. Projectleider Hiske Blom vertelt over de werkwijze van de werkgroepen: “We hebben allemaal gekozen voor gezond gewicht, omdat dit voor iedere gemeente een issue is. Doel van dit project is om te leren van elkaar. De bestaande gezonde initiatieven binnen de gemeenten worden zoveel mogelijk benut. Iedere werkgroep maakte hiervoor eerst een analyse: welke initiatieven zijn waardevol en kansrijk? Vervolgens hebben we keuzes gemaakt over doel, doelgroep, interventies en plan van aanpak.”
SAMEN LEREN VOOR GEZOND GEWICHT RIVIERENLAND
In de regio Rivierenland hebben veel inwoners overgewicht. De gemeenten Culemborg, Tiel, Maasdriel en West-Betuwe spannen zich in om dit aantal terug te dringen. Met het project ‘Samen leren voor gezond gewicht in Rivierenland’ willen zij het effect van deze inspanningen en de betrokkenheid onder inwoners vergroten. Het project wordt begeleid door GGD Gelderland-Zuid en de HAN, in samenwerking met de vier gemeenten en twee academische werkplaatsen (AMPHI en WSDN).
Vanuit ZonMw is subsidie verkregen om samen te werken en te leren. In fase 1 van het project (van oktober 2018 tot september 2019) ligt de nadruk op co-creatie tussen inwoners en professionals: samen ontwerpen zij een integraal en gedragen plan voor de gemeente. In fase 2 (van eind 2019 tot en met 2022) ondersteunt het project (samenwerkingsverband) de lokale werkgroepen bij het uitvoeren van de plannen. En bij het samen leren, onder meer door evaluatie en monitoring.
“Een diëtist heeft een heel andere ambitie als het gaat om gezondheid dan een inwoner.”
Waarderend onderzoeken
Binnen de werkgroep was veel ruimte voor eigen inbreng. Hiske: “We hebben op een positieve manier met een open mind naar elkaars ideeën geluisterd. Dankzij deze ‘waarderende’ manier van onderzoeken, lieten deelnemers hun ideeën de vrije loop. Dat werkte erg inspirerend. De werkvormen ondersteunden dit proces. Wat ik er vooral mooi aan vond, is het verbinden van verschillende invalshoeken. Een diëtist heeft een heel andere ambitie als het gaat om gezondheid dan een inwoner. Het doel van de werkgroepen is ook om draagvlak voor de lokale aanpak te genereren: de kans op succes is natuurlijk groter als de plannen breed gedragen worden.” Inmiddels liggen er 4 plannen, waarmee de gemeenten in 2020 aan de slag gaan. Hiske is trots op de dromen die zijn bedacht. “Nu is het tijd om ze werkelijkheid te laten worden. Het is niet alleen maar samen leren, maar ook samen doen.”
Beweegkriebels
Eén van de dromen in Maasdriel is dat kinderen meer buiten kunnen spelen. Eliza van Eck is groepleidster van kinderdagverblijf ‘Villa Veentjes’ en neemt deel aan de werkgroep. “Op ons kinderdagverblijf willen wij kinderen zoveel mogelijk buiten laten spelen en dat kan gelukkig ook. We hebben verschillende grote buitenruimtes. Het plan is om met de andere kinderdagverblijven in Maasdriel mee te gaan doen aan het programma ‘Beweegkriebels’. We krijgen dan een training en materiaal waarmee we kinderen kunnen aanmoedigen tot bewegen, zoals korte actieve parcours en spelletjes. We doen nu al allerlei beweegactiviteiten zowel binnen als buiten. Met Beweegkriebels willen we dagelijks een ½ tot 1 uur extra beweeg activiteiten aanbieden. Ik geloof erin dat wij als kinderopvang een belangrijke rol kunnen spelen in het voorkomen van overgewicht op latere leeftijd.”
“Er is een groot verschil tussen denken wat gezond is en wat écht gezond is.”
Samen eten
In Tiel richten veel dromen zich op gezond eten. Zo is er de salade challenge en de voedingsbox. Hierin wordt voortgeborduurd op o.a. de Gezonde Schoolkantine en de Buurtmoestuin. “Ik vind het erg leuk om mee te denken,” vertelt deelneemster Renata. “Ik hoor en zie veel. In een clubhuis in Tiel-Oost werk ik mee als vrijwilligster en daar eten we vaak samen. Mensen denken dan dat we gezond eten als er boerenkool op het menu staat, maar er wordt een halve kilo zout bij gegooid. Er is een groot verschil tussen denken wat gezond is en wat écht gezond is.” Ze is overtuigd van het belang van netwerken. “Het is zo belangrijk om je doelgroep op te zoeken, om contact te maken. In zuidelijke landen eten mensen veel samen, dat moeten wij ook meer doen. Op die momenten praat je met elkaar en wissel je dingen uit. Als je dat dan ook nog combineert met samen koken. Dat heeft zo veel meer effect dan een voorlichtingsfolder over voeding!”
VetLekker
Het effect van samen eten, ziet ook Bernadette Janssen van het project ‘VetLekker’. Dit project wordt uitgevoerd onder de vlag van ‘Wij zijn Groen, Gezond en in Beweging Nijmegen’. Een breed en integraal project in de stad Nijmegen. “Kinderen gingen in gesprek met de kok van een restaurant in de buurt”, legt ze uit. “Ze gaven aan wat zij lekker en gezond vinden en hoe dat terug moest komen in een gerecht. Vervolgens ging de kok aan de slag en kwamen de kinderen op bezoek in het restaurant voor een proeverij. Uit de gerechten die de kok had gemaakt, kozen zij hun favoriete gerecht: een gezonder en lekker alternatief voor het klassieke kindermenu op de kaart van het restaurant.” Ze glimlacht bij de leuke ideeën en proeverijen die voorbijkwamen. “Kinderen die eten, is altijd een feest. Ze praten met elkaar over het eten en dagen elkaar uit: ‘Heb je dát al geproefd?! Daarin schuilt de kracht van dit idee: het samendoen. Ze leren van elkaar wat gezond is.”
WIJ ZIJN GROEN, GEZOND EN IN BEWEGING NIJMEGEN
Nijmegenaren voelen zich gezond, maar het kan nog veel beter. Veel mensen die zich gezond voelen, gedragen zich niet altijd gezond. De helft van de volwassenen heeft overgewicht, er wordt te weinig bewogen, en kinderen eten onvoldoende groente en fruit. Er zijn grote verschillen in de stad en de kosten blijven groeien. Met het project Wij zijn groen, gezond en in beweging Nijmegen (2017-2027) werken de GGD, gemeente Nijmegen en Radboudumc samen aan een gezonde stad.
Een stad waarin de gezondheidsverschillen steeds kleiner worden, met inwoners die lekker in hun vel zitten, voldoende bewegen en gezond eten. Via (het ontwikkelen van) een breed netwerk willen de partners een duidelijke vooruitgang tot stand brengen. Met speciale aandacht voor de volgende thema’s: rookvrije generatie, gezond gewicht, gezonde voeding, vitaliteit van medewerkers, voldoende bewegen, bewuster alcoholgebruik, mentale fitheid en een schone en groene leefomgeving.
“Als alles gezond leven uitademt, gaan mensen vanzelf gezond gedrag vertonen.”
Gezonde leefomgeving
De kracht van het samendoen kan ook doorgetrokken worden naar de fysieke omgeving van mensen. Daarvan getuigt de buitenruimte van een verzorgingshuis in Ammerzoden. Adviseur Gezonde Leefomgeving Patrick Klaassen dacht mee over de inrichting: “Het gebouw heeft een grote tuin die op diverse manieren rekening houdt met de gezondheid van de kwetsbare groep oudere bewoners. Er is een moestuin waarin ze aan de slag kunnen, dus dat zorgt voor beweging en het levert gezonde voeding op. Ze ontmoeten er anderen; een belangrijk aspect om eenzaamheid onder ouderen tegen te gaan. En ook niet onbelangrijk: het is een koele plek die hen beschermt tegen hitte in de zomer.”
“De kracht van de GGD is een brede kijk op gezondheid”, besluit collega-adviseur Gezonde Leefomgeving Wim van Doorn. “We hebben veel kennisgebieden in huis. In onze adviezen kunnen we alle aspecten van het leven van mensen meenemen. En als alles gezond leven uitademt, gaan mensen vanzelf gezond gedrag vertonen.”
Meer GGD-brede producten
Jong geleerd is oud gedaan
Oefenen met playmobiel